TERWIJL MANNEN NIET OPLETTEN, REDDEN VROUWEN DE ROCK

Vraag 5.000 schoolkinderen om een wetenschapper te tekenen en slechts 28 van hen zetten een vrouw op papier. De kans is groot dat als je dit experiment herhaalt met de vraag om even een rockster af te beelden, je een gelijkaardig resultaat krijgt. Zelfs al kunnen we ons niet inbeelden hoe rockmuziek er vandaag zou uitzien en klinken zonder vrouwen als Sister Rosetta Tharpe, Patti Smith, Stevie Nicks of Joan Jett, toch zijn het mannen die het genre domineren. Of dat denken ze zelf toch.

TEKST LINDSI DENDAUW – BEELD GEERT VAN DE VELDE

Maar de rockster is aan het verdwijnen, of toch zoals we die kennen. Hiphop heerst in muzieklijsten en op festivals, waardoor de muziekpers al een aantal jaar de dood van rock- ’n-roll loopt aan te kondigen. Zo jammerde De Morgen in april nog over het gemis aan gitaarhelden. De laatste zou Alex Turner zijn, beter bekend als ‘De Laatste Hoop voor Witte Mannen’. Een artikel waarin trouwens enkel de mening werd gevraagd van, jep, mannen. Terwijl zij huilen over de gouden jaren 90 staat een hele generatie aan jonge vrouwen op die de taal van de rock-’n-roll aan het herschrijven zijn. Rock is niet dood, het ziet er gewoon anders uit. Roll over, Chuck Berry, de nieuwe gitaarhelden zijn -heldinnen. En ze zijn de rock aan het redden. Enkele jaren geleden stond de gitaarindustrie al halverwege de stairway to heaven. Fender en Gibson zagen hun verkoop fors dalen en hun cijfers doken in het lakrood. Fender, wiens iconische Stratocasters en Telecasters bepalend zijn geweest voor de rock-’n-roll geschiedenis, had in 2012 maar liefst 229 miljoen euro schulden. Ook Guitar Center, ’s werelds grootste retailverdeler van muziekinstrumenten, worstelde in 2017 met een schuld van een slordige 892 miljoen euro. Even leek het alsof het einde nabij was voor de gitaargiganten, en daarbij meteen ook voor de rock.

Aha-erlebnis

Nostalgische gearheads wezen de jeugd van tegenwoordig met de vinger. Jongeren kruipen hun garage niet meer in om een band te starten. Ze kopen liever computers dan dure blinkende snaarinstrumenten en veroorzaken zo de dood van het genre, klonk het. “Wat we nodig hebben zijn gitaarhelden”, vertelde George Gruhn in The Washington Post. Gruhn is een 71-jarige gitaarverkoper uit Nashville die Neil Young en Eric Clapton nog van hun gerief heeft voorzien. En ook Paul McCartney beaamde dat er geen helden meer zijn die jongeren tot spelen inspireren. “De elektrische gitaar was nieuw, fascinerend en spannend in de periode vlak voor en na Jimi Hendrix. Vandaag is er meer elektronische muziek en luistert de jeugd anders. Ze hebben geen gitaarhelden zoals wij dat hadden.” En toen keek Fender eens verder dan zijn eigen neus lang was. In 2018 deed het bedrijf een uitvoerig marktonderzoek naar zijn eigen consumenten. Verbaasde gilletjes weerklonken, bobo’s sloegen zich voor het hoofd.

Courtney Barnett zou weleens
verantwoordelijk kunnen zijn
voor de gehele gitaarverkoop
aan jonge lesbiennes

De resultaten wezen namelijk uit dat 50 procent van Fenders klanten vrouwen waren, een aandeel dat hoofd marketing Evan Jones eerder veel kleiner had ingeschat. Hij noemde de resultaten zelf een grote aha-erlebnis en een ‘shocker to a lot of people in the building’. Fender, dat de gitaren maakt voor 80 à 90 procent van alle artiesten op festivalpodia wereldwijd, gaat prat op zijn nauwe relatie met muzikanten. En toch was Jones overdonderd door het feit dat vrouwen niet enkel groupies, fangirls of grieten achter de merchtafel zijn, maar zélf instrumenten vastpakken en muziek maken. En dat zegt meteen veel over de zichtbaarheid van vrouwen in de industrie. De tijd dat de golvende vormen van een bepaald gitaarmodel werden aangeprezen door die naast een schaarsgeklede vrouw te zetten is gelukkig voorbij – this means you, jaren 90. Meer zelfs, Fender kwam vorig jaar tot het besef dat het zich enkel uit de financiële problemen zou kunnen redden als het niet alleen zijn marketing zou richten naar vrouwen, maar ook meewerken aan een meer inclusieve muziekindustrie. De gigagitaarmarchand schuift nu vrouwelijke rolmodellen naar voren in zijn campagnes, richt educatieve programma’s in om mensen met een diverse achtergrond instrumenten te leren bespelen en kwam in maart met een nieuwe lijn van laaggeprijsde gitaren die speciaal bestemd waren voor beginnende muzikanten, voornamelijk meisjes.

Het Swift-effect

De nieuwe populariteit van de gitaar bij vrouwen wordt over het algemeen geweten aan twee redenen: onlineverkoop, waardoor het voor vrouwen mogelijk is om hun materiaal aan te kopen zonder de assistentie van een neerbuigende verkoper, en Taylor Swift. Maar hoeveel downloads Shake It Off ook telt, je kan deze generatie van nieuwe gitaristes niet enkel wijten aan de invloed van één country-popster. Elke dag staan er nieuwe vrouwelijke gitaarheldinnen op. In 2017 publiceerde The New York Times een heerlijk interactief audiostuk met de titel ‘Women are making the best rock music today’. Bij het artikel zat een playlist van 25 hyperrelevante bands met vrouwelijke en non-binaire leden, waaronder Mannequin Pussy, Downtown Boys, Sheer Mag, Diet Cig, Charly Bliss, Snail Mail en War on Women. Allemaal bands die uit de DIY-scene komen gestormd en die punk zijn in sound en/of attitude. Die gitaarhelden waarover Paul McCartney en andere babyboomers zeuren, zijn er dus wel degelijk, ze zien er gewoon niet meer uit zoals vroeger. Neem er eender welke uitgave van She Shreds, een gitaarblad uit Portland, bij en je ziet meteen hoeveel geweldig getalenteerde vrouwen er opkomen. She Shreds is het enige magazine dat focust op vrouwelijke gitaristen en bassistes en werd in 2012 opgericht door de toen pas negentien jaar oude Rabi Reyna. Reyna – die zichzelf identificeert als Mexicaans, gitarist, vrouw en lesbienne, in die volgorde – begon gitaar te spelen toen ze negen jaar oud was. Ze ondervond door haar gebrekkige Engels snel dat muziek een ideale manier was om te communiceren. Binnenin de homogene gitaarwereld wil She Shreds dan ook ruimte creëren voor diverse en weinig gehoorde stemmen. Op hun covers prijken gitaarheldinnen als Courtney Barnett, Molly Rankin (Alvvays), Clementine Creevy (Cherry Glazer), Brittany Howard (Alabama Shakes), Laura Jane Grace (Against Me!), Bibi McGill (Beyoncé), enzovoort. Niet enkel vrouwen dus, maar diverse vrouwen met verschillende seksuele oriëntaties en culturele achtergronden.

Volgens Bono kunnen blijkbaar enkel mannen kwaad worden, terwijl wij vrouwen immer glimlachend liefdesliedjes componeren op instrumenten die onze delicate handen kunnen beheersen, zoals ukeleles met extra zachte snaren

The Future is Female

Courtney Barnett, die weleens verantwoordelijk zou kunnen zijn voor de gehele gitaarverkoop aan jonge lesbiennes, werd vorig jaar door Sonic City uitgenodigd om het festival te cureren. Barnett kwam spontaan met een wishlist tjokvol vrouwelijke artiesten, waarop het festival de tagline ‘The future is female’ kreeg. Sonic City had niet enkel een affiche die voor 95 procent uit vrouwen bestond, maar programmeerde daarbij ook heel wat acts die zich expliciet uitspreken over de rol van vrouwen in muziek en bij uitbreiding de maatschappij. De Britse punkband Dream Wife doet bijvoorbeeld waarin The Spice Girls faalden: goede liveshows waarbij girlpower wordt ingezet voor de feministische agenda, in plaats van een louter commerciële. “I’ll tell you what I want, what I really, really want / I wanna fuck you up!”, schreeuwt Rakel Mjöl in ‘FUU’. Stella Donnelly bezingt in ‘Boys Will be Boys’ dan weer bitterzoet hoe gevaarlijk het is wanneer we de slachtoffers van seksueel geweld verantwoordelijk houden in plaats van de daders: “Why was she all alone / Wearing her shirt that low? / They said: ‘Boys will be boys’ / Deaf to the word ‘no’.” Bono, nog zo’n zeurende nostalgicus, vertelde in 2017 in een interview met Rolling Stone hoe hij zich zorgen maakt over de huidige staat van de rock-’n-roll. Dit vooral omdat muziek volgens de 59 jaar oude U2-frontman vandaag ‘very girly’ is. “Ik denk dat muziek heel erg meisjesachtig is geworden”, verklaarde hij. “En dat heeft zijn goede kanten, maar hiphop is op dit moment de enige plaats voor de kwaadheid van jonge mannen – en dat is niet goed. Wat is rock-’n-roll dan ook? Het draait uiteindelijk om woede. Geniale rock-’n-roll is kwaad, dat is waarom The Who zo’n goede band was.” Volgens Bono kunnen blijkbaar enkel mannen kwaad worden, terwijl wij vrouwen immer glimlachend liefdesliedjes componeren op instrumenten die onze delicate handen kunnen beheersen, zoals ukeleles met extra zachte snaren.

Ongevraagde dick pics

Bono is duidelijk nog nooit lastiggevallen op weg naar huis, gemansplaind, minder betaald louter omwille van zijn gender, geconfronteerd met een ongevraagde dick pic, zijn reproductieve rechten ontnomen of op zijn honger blijven zitten door een man die enkel aan zijn eigen orgasme denkt – dingen waar vrouwen wel degelijk kwaad van worden en waarvoor rock-’n-roll de perfecte uitlaatklep kan zijn. Zijn argument wordt heel eenvoudig weerlegd als je er songs als Deap Vally’s ‘Smile More’, The Menstrual Cramps’ ‘Frack Off’, Dream Nails’ ‘Vagina Police’, ‘Roe V. World’ door War on Women, Petrol Girls’ ‘Restless’ of ‘Nappy Black Pussy’ door Fuck U Pay Us bijhaalt. Stuk voor stuk kwade songs geschreven en gespeeld door vrouwen. Maar ook hier zien we hetzelfde symptoom als bij het vrouwelijke cliënteel van Fender. Deze gitaarheldinnen lijken behoorlijk onzichtbaar voor de mannen die het, voorlopig nog, voor het zeggen hebben in deze industrie.

Beste babyboomers, the kids are alright en er zijn gitaarhelden genoeg.  Jullie hebben er gewoon heel veel moeite mee ze te zien. Vrouwen zijn niet enkel de rock aan het winnen en de gitaarindustrie aan het redden – dat mogen jullie gerust letterlijk nemen – maar herschrijven ook wat rock-’n-roll betekent. Ze shredden, touren en schrijven songs op hun manier. Rock-’n-roll is niet dood, no sir, het is gewoon niet meer hetzelfde als waar je vader naar luisterde. En was dat niet net de bedoeling?