‘Onze demonen liggen niet wakker van geld of foto’s in een blad’

Bijna een kwarteeuw na de oprichting van Explosions In The Sky klinkt het nog altijd even episch, heroïsch en monumentaal. End, het zevende studioalbum van de postrockband uit Texas, bevat zeven tracks en verschijnt zeven jaar na voorloper The Wilderness. “Puur toeval”, aldus gitarist Munaf Rayani. “En toeval ligt al eens aan de basis van diamanten.”

Herinner je je in welke sfeer de nieuwe plaat is ontstaan?

Munaf Rayani: “Er was de wens om met iets nieuws voor de dag te komen. Verder lag er geen welbepaald thema aan de grondslag van End. We zijn niet gestart vanuit een concept of een woord of een zin. Bij onze voorgaande albums was dat wél het geval. Deze keer lag de weg naar het eindresultaat niet op voorhand vast. Als er al een thema was, dan waren het de melodieën of een drumbeat. Van daaruit zijn we een huis beginnen bouwen dat evolueerde naar een kasteel, omgeven door een groot veld. Eigenlijk kwam alles heel natuurlijk tot stand. Intussen zijn we wat uitgezworven naar Califonia en Michigian, en wonen we niet allemaal meer in Texas. Gezien onze leeftijd en staat van dienst sturen we tegenwoordig in een eerste stadium melodieën en ideeën naar elkaar. Daar werken we verder op. En één keer per maand komen we samen in Texas om alles uit te benen. Dat zijn heel vruchtbare sessies. Het inspireert ons om onze sound verder te ontwikkelen. We hebben er een goed gevoel bij. We putten kracht uit onze muzikale identiteit.”

Na bijna vijfentwintig jaar weet je wellicht wat die identiteit is?

Rayani: “We zullen het nooit luidop zeggen, maar onuitgesproken weten we waar we muzikaal voor staan. We zijn wie we zijn en we proberen niet iets te zijn wat we zijn in hoofden van andere mensen.  We koesteren de melodieën die ons komen aanwaaien en laten die zo goed als mogelijk bloeien. We landen altijd bij de ware aard van de groep.”

Explosions In The Sky is altijd een democratische band geweest. Er is geen sprake van één bandleider.

Rayani: “Klopt volledig.Iedereen heeft even veel zeggingschap. Als iemand een muzikaal idee niet voelt, laten we het varen. En dat geldt voor alles wat met de band te maken heeft. Een verbond van vier mensen neemt alle beslissingen. Een heel comfortabele positie. We volgen met vier het pad van de band. Vandaag ben ik de spreekbuis van de vierkoppige groep. We vervullen elk om beurt die rol en spreken zo goed als mogelijk met één stem. We zijn begonnen met Explosions In The Sky toen we twintigers waren. Zelf was ik nog maar negentien, ik ben de benjamin van de band. Met de nieuwe plaat reiken we nu thema’s aan die je pas ten volle ervaart eens je bent opgeschoven naar de helft van je leven: partnerrelaties die niet altijd even evident zijn, ouders die sterven, vriendschappen die verloren gaan. Vandaar ook de notie van eindigheid en de titel van het nieuwe album. Niet omdat we wensen dat iets eindigt. Eindes kunnen ook een nieuw begin betekenen. Zoals het gezegde: waar een deur dicht gaat, opent altijd een andere deur.”

De oude Grieken wisten het al: panta rhei, niets is statisch, alles verandert voortdurend.

Rayani: “Dat is de kern van de titel End. Het leven is een constante loop. Iemand sterft en een baby wordt geboren. Een boom sterft af en een bloem bloeit. De cirkel van het leven is een archetypisch thema waar iedereen zich wel mee kan identificeren. We ervaren allemaal hetzelfde via gelijkaardige ervaringen en nieuwe hoofdstukken. Een universeel gegeven.”

Met elkaar verweven

In tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden, is End niet de eindhalte van Explosions In The Sky.

Rayani: “Dat hopen we, ja. We zullen albums blijven maken zolang we geïnspireerd zijn. En wees gerust, dat zijn we nog steeds. Een heel positieve evolutie is dat we gaandeweg ook gevraagd zijn om filmmuziek te maken, los van onze reguliere platen. We vallen in de smaak bij filmregisseurs en werken met heel veel liefde aan die muziek. We zijn ons ten volle bewust van onze luxepositie. We zijn een tourende rockband met een trouw publiek en daarnaast mogen we ook muziek maken voor films en tv-programma’s. Daar droomden we van en we hebben de kansen gekregen om ons te presenteren als quality film composers.”

Met welke regisseurs zou je graag nog samenwerken?

Rayani: “MochtDavid Gordon Green ons contacteren, zou dat wel spectaculair zijn. En Ruben Östlund is mijn favoriete regisseur. Zijn films Triangle Of Sadness, The Square en Force Majeure zijn komisch en bevatten gevatte moppen waar je hartelijk om kan lachen. Tegelijk zijn het serene pamfletten met commentaar op bepaalde sociale klassen. Triangle Of Sadness, wat een ongelooflijk goede naam voor een film. Fantastisch.”

Is Explosions In The Sky op een manier een politieke band? Of is dat overdreven?

Rayani: “Elkevorm van muziek of kunst is op een of andere wijze een vorm van politiek. Het bestaan van kunst op zich is al politiek, of je nu versterkers gebruikt of niet. Hoewel we niet opduiken op politieke rally’s of openlijk geen politieke statements verkondigen, hebben we als band sterke overtuigingen. Er gaat heel veel verkeerd in deze wereld. Via muziek willen we dat kenbaar maken. Opnieuw: via melodieën. We gaan niet luidruchtig toeteren en zo aan politiek doen. In de kern en als muzikant zijn we wél politiek. Als artiest heb je in deze wereld geen andere keuze. Het is belangrijk.”

Zoals jullie lang blijven bestaan vind ik op zich al een mooi statement. Zou Explosions In The Sky ophouden als één iemand van jullie uit de groep stapt?

Rayani: “Zonder enige twijfel. We zijn te verweven met elkaar qua mentaliteit, wensdromen en keuzes allerhande. We zouden elk apart nog steeds een muzikant zijn, maar als één iemand om welke reden dan ook geen deel meer wil uitmaken van de groep,  zou dat onherroepelijk het einde betekenen van de groep. Er is geen vervanging mogelijk. We kunnen niet verder zonder een van de vier schakels. De manier waarop we met elkaar communiceren via melodieën en ritme is heel specifiek. No way dat zoiets unieks met een nieuw bandlid kan gerecreëerd worden.”

‘Geluk is het mooiste bezit van onze band’

Ik ken niet zo veel bands die onveranderd blijven qua bezetting. U2, Radiohead, jullie: het wordt moeilijk om nog meer voorbeelden te vinden.

Rayani: “Voor sommige bands is het ondenkbaar: wij zijn een groep die nog steeds met dezelfde vier muzikanten én met dezelfde intensiteit en drive samen muziek maakt. En onze manager is nog steeds dezelfde als in onze begindagen. Hij is van dezelfde generatie en wilde heel graag deel uitmaken van het verhaal. Hij heeft ons zien spelen voor drie man en een paardenkop en nu, bijna vijfentwintig jaar later, is hij nog steeds van de partij. Ben maakt deel uit van ons succes. Hij checkt de mogelijkheden, zet lijnen uit en bepaalt mee de richting van de groep.”

Succes is altijd het gevolg van teamwork?

Rayani: “Absoluut. En dat moet het ook zijn. Alles hangt samen met vertrouwen en inspiratie: ‘jongens, ik denk dat we best deze keuze maken.’ Iedereen moet het potentieel zien en dan kan je aan de slag gaan met de neuzen in één richting. Vergelijk het met een schip op de oceaan. Niet één bemanningslid kan alles doen. Je werkt samen als een team om het schip in de juiste richting te laten varen.”

Was het gezond om een pauze van zeven jaar tussen twee albums te hebben?

Rayani: “Ze was in elk geval niet gepland.We hadden in die periode ook heel veel contact met elkaar en waren in de weer met filmmuziek. Er was geen noodzaak aan ademruimte of zo. We verloren gewoon de tijd uit het oog.”

Dan hoeven we ook niet te veel symboliek te zoeken? Een hiaat van zeven jaar tussen twee studio-albums, een nieuwe zevende langspeler met zeven tracks. Puur toeval?

Rayani: “Het feit dat die zeven terugkeert, is gewoon mooi meegenomen. Toeval ligt als eens aan de basis van diamanten. Het mooiste bezit van onze band is: geluk. We zijn vier van de gelukkigste mensen, niet louter muzikanten, op deze wereldbol.”

Gelukkige mensen die graag werken.

Rayani: “Werkethiek en toewijding liggen mee aan de basis van ons succes. Er zijn veel mensen die er net zo hard voor werken, maar niet altijd krijgen wat ze verdienen. Soms moet je ook wat geluk hebben. We zijn dankbaar voor waar we staan.”

Jullie hebben altijd laten uitschijnen dat jullie niet al te veel naar postrock luisteren. Veeleer naar Nirvana en Neil Young, zei je ooit in een interview. Wat is je favoriete album van Neil Young?

Rayani: “Daar hoef ik niet lang over na te denken: Harvest. Er staan zo veel fantastische nummers op die plaat. Dat album heeft heel veel voor ons betekend toen we twintigers waren. Die teksten waren van onschatbare waarde op het pad van vier jonge mannen. De songs op die plaat raken me nog steeds.”

Is The Earth Is Not A Cold Dead Place jullie classic album?

Rayani: “Dat is aan journalisten om dat uit te maken, maar ik zou zeggen van wel. Die plaat heeft ons op de kaart gezet. Plots waren we niet langer een van de vele bands in een repetitiekot, maar een band met een universeel karakter. Veel groepen zijn op zoek naar een beetje succes en in die zin is The Earth Is Not A Cold Dead Place echt wel een mijlpaal in het bestaan van de band. Quite thrilling.”

Klopt dit? “Doe eerst wat je graag doet en dan pas kan succes volgen. Zie succes niet als een startpunt.”

Rayani: “Dat is natuurlijk enigszins subjectief. Maar ik zeg toch: ja, absoluut. Dat geldt voor veel zaken in het leven. Als je niet geniet van wat je doet, wordt het een last om te dragen en is er weinig kans op voldoening. Niet iedereen heeft het geluk om te bereiken wat vreugde met zich meebrengt. Wie wel die chance heeft, is ooit op de juiste manier gestart. Doe iets wat je op overtuigende wijze gelukkig maakt.”

In dat opzicht is het triest dat iemand als Kurt Cobain, ondanks zijn succes, niet gelukkig was. You made it, denkt het publiek soms. Het is echter slecht geëindigd met Kurt. Begrijp je die paradox?

Rayani: “Ja. Van buitenaf zie je geld, wereldfaam en vele mogelijkheden. Maar dat zijn niet de graadmeters van succes als er binnenin alleen maar sprake is van duisternis. Ik ken veel mensen die droeviger werden met de jaren, ondanks het succes en de rijkdom. Dat is buitengewoon triest. Soms zeggen fans: ik wil meteen ruilen met die rockster. Maar dat kijken ze enkel naar de oppervlakte en niet naar het onderliggende verhaal. De demonen in ieder van ons liggen niet wakker van geld of foto’s in een blad.”

Heb je een uitverkoren Nirvana-song?

Rayani: “Misschien niet mijn favoriet nummer van de band, maar wel een track die me nu wel meteen te binnen schiet: “Heart-Shaped Box”, zowel qua tekst als melodie.”

Van In Utero, dit jaar dertig oud.

Rayani: “In Utero springt er voor ons ook uit als album. We hebben een connectie met die plaat.Ons album All Of A Sudden I Miss Everyone is opgenomen in dezelfde studio. Een ontmoeting met de geschiedenis? Toch wel. We hebben gewerkt in dezelfde studio en geslapen in dezelfde kamers als Nirvana. Ja, we voelden wel een connectie met die plaat waar we al zo gek op waren.”

Tot slot: ben je soms nog verbaasd dat jullie er nog altijd staan als band?

Rayani: “Every single day, Bram. Zelfs gisteren nog, na afloop van onze show. Een vriend stuurde ons een bericht en we moesten allemaal heel hartelijk lachen. We stonden broederlijk naast elkaar op het podium en ik besefte: we mogen ons gelukkig prijzen dat we samen muziek mogen maken, een publiek bereiken en de wereld zien. Dat kunnen delen: ik tel dagelijks mijn zegeningen. Ik zie niet alleen het muzikale succes. Onze vriendschap is sterker dan ooit. Dat is iets heel krachtigs.”

Explosions staat op 9 november in de AB in Brussel en op 11 november in De Roma, Antwerpen.

https://www.facebook.com/ExplosionsInTheSkyMusic/

https://www.instagram.com/explosionsinthesky/