KATE TEMPEST BLIKT TERUG OP EEN JAAR VOL ‘TRAPS AND LESSONS’

In een wereld geregeerd door plastieken R&B-prinsessen is ze de vreemde eend in de bijt. Maar zelfs dan was 2019 het jaar van Kate Tempest; misschien net omdat ze zo radicaal anders is. Gewapend met enkel haar stem en minimale begeleiding overrompelde de Britse dichteres op haar derde plaat The Book Of Traps And Lessons met teksten die zonder omwegen de diepte indoken. En toch heeft ze de wijsheid niet in pacht, zo bezweert ze. “Ik sta mee in de miserie, niet erboven.”

LIVEBEELDEN INGE KINNET

Ze is dichteres, romanschrijfster, maar vooral: rapster. Zo plaatst Kate Tempest zich in 2016 op de muzikale landkaart. Samen met producer Dan Carey ontwikkelde de voormalige slamdichter een muzikale taal om haar razende gedichten op plaat tot leven te wekken. Met tweede plaat Let Them Eat Chaos is helemaal raak: in dertien nummers volgt ze zeven personages die op hetzelfde moment ‘s nachts hun leven overdenken. Zo maakt Tempest een bittere balans op van onze vroeg-eenentwintigste-eeuwse maatschappij; een wereld waarin consumptie het hoogste goed is, hoge huurprijzen ons voortdurend onder druk zetten, en de toekomst niet meer kan beloven dan een met drank overgoten weekend. Het album toont Tempest als een artieste met een heldere stem en een klare kijk op de dingen, iemand die de vinger zo hard op de wonde durft te leggen dat het al eens pijn kan doen.

Let Them Eat Chaos was nochtans een plaat die superproducer Rick Rubin (Red Hot Chili Peppers, Johnny Cash, Beastie Boys) niét met Tempest wilde opnemen. Toen hij in 2014 een slam poetry performance van haar zag, wist hij niet eens dat de Britse ook muziek maakte, maar hij wilde een plaat met haar maken waarop haar stém centraal zou staan, en niet dat gerap dat ze hem vervolgens liet horen. Het zou jaren duren vooraleer Tempest en Carey zijn code kraakten en Rubin tevreden konden stemmen. Het materiaal dat voor hem niet voldeed, bracht de dichteres niettemin toch als tweede plaat uit. Want ze was koppig genoeg om die richting, met dat razende rappen en ritmische drumpatronen, óók de moeite te vinden.

Rappen verboden

Vandaag is de zoektocht naar wat de producer in haar zocht achter de rug, en bewijst The Book Of Traps And Lessons dat Rubin het bij het rechte eind had. “Maar het was wel zwoegen”, zucht ze in een Brusselse hotelbar. “Dan schreven we iets als ‘Bad Place For A Good Time’, dat we na ons debuut Everybody Down – want zolang was het dus al bezig – uitbrachten, en we dachten dat Rick het geweldig zou vinden. Zei hij enkel: ‘dit niet, ik wil geen drums’. Wat hij wilde, was dat én de muziek én de teksten de conventies overstegen. Je kon geen ongewone teksten hebben, maar dan wel de muziek het oude liedje laten zijn. (lachje) Gekkenwerk was het dat hij van ons vroeg, maar we zijn blijven zoeken. Zonder te vinden overigens, en dus maakten we met het afgewezen materiaal Let Them Eat Chaos.”

‘ALS JE WEET
DAT JE HET
VERTROUWEN HEBT
VAN RICK RUBIN
DAN BLIJF
JE ZOEKEN’

Of ze niet overwogen heeft om het hele frustrerende zoekproces los te laten, en het pad van die tweede plaat verder te bewandelen? Ze kijkt vastberaden op. “Oh neen! Daarvoor had ik te veel vertrouwen in de uitdaging. Ik voelde dat hij er gerust in was dat het er ook in zat. Hij wilde dat ik me meer zou openen, zodat ik dichter bij de kern kon komen van wat ik wil vertellen. En natuurlijk zou dat proces uitdagend en moeilijk zijn, want ik zou dingen moeten afleren. Daar gaat de hele plaat ook inhoudelijk over; stoppen met slechte gewoontes, ook op persoonlijk vlak. Ik heb nooit overwogen om er de brui aan te geven. Zo was het gewoon niet. Het was moeilijk, maar er was geen enkele reden om op te geven.”

“Uiteindelijk kwam de doorbraak toen we Rick in zijn Shangri-La-studio gingen opzoeken met een nieuwe demo. We hadden ‘Lessons’, ‘Keep Moving Don’t Move’ en misschien ook al ‘Brown Eyed Man’. Toen kregen we te horen: ‘dit is het’. Zo weinig mogelijk muziek, de focus op de tekst. En géén rap.”

Ik merk op dat het vast een complexe opdracht was voor Carey, nog altijd haar vaste muzikale partner. Hoe speel je zo weinig mogelijk muziek? Ze lacht. “Absoluut! Ook hij moest zijn vaste gewoontes achterlaten, maar net als ik genoot hij daarvan. Eigenlijk was al dat gefrustreerd zoeken best aangenaam, want we wisten dat we de aandacht hadden van iemand als Rick. Dat was … waanzin. En Dan heeft werkelijk wonderen verricht. De strijkerspartijen op The Book Of Traps And Lessons zijn fucking mooi. Daar hebben we veel Serge Gainsbourg voor beluisterd – Melody Nelson! Er heeft véél crazy shit op de draaitafel gelegen tijdens het werken, in een poging om te ontdekken wat we zochten.”

Zelf speelt Tempest ook gitaar en piano. Is ze ook muzikante in de studio? “Neen. Ik ben er wel bij terwijl Dan zijn dingen maakt. Ik luister, en zeg wat ik denk. Dat kan een suggestie zijn om een synthlijn naar een bas te transponeren, bijvoorbeeld. Ik maak ook kleine opmerkingen over het geluid. Een snaredrum die niet juist klinkt volgens mij, of een interventie als ‘ik denk dat we daar een hoog geluid nodig hebben, strijkers bijvoorbeeld’. Maar ik ben geen geweldige muzikant. Dan heeft trouwens ook zijn invloed op de teksten. Hij zegt me al eens dat een tweede strofe beter een eerste strofe zou worden, zulke dingen. We hebben een mooie werkrelatie waarbij we elkaar helpen.”

‘Dit, dit is goed’

Een opvallend nummer op The Book Of Traps And Lessons is ‘Brown Eyed Man’. Even laat Tempest het gebroken hart van haar hoofdpersonage vallen, maar ze is nog niet aangekomen bij het ‘ons’ van de laatste helft. Hoe één en ander in elkaar past? “Zie het zo: in het openingsnummer ontmoeten we ons hoofdpersonage, duidelijk niet in goede doen. Hoe ze afziet, wat er mis is, wordt gedetailleerd uitgewerkt in ‘Keep Moving Don’t Move’. Dan krijg je met ‘Brown Eyed Man’ een nummer over overheidsgeweld tegen een individu. Wat ik daarmee probeer te doen, is uitzoomen vanuit dat hoofdpersonage, en haar wereld elke keer wat groter te maken. Nadien komt nog ‘Three Sided Coin’, en zo bouw ik op tot ‘All Humans Too Late’, waarin we proberen om lessen te trekken uit de ellende.”

Cruciaal in dat tweede deel van de plaat is ‘Hold Your Own’, een nummer dat ze al veel langer live bracht. Waarom het nu pas op plaat belandde? “Omdat het hier paste. Het was voor deze plaat geschreven. Ik heb het nooit bedoeld als een gedicht, het is een tekst die ik schreef toen ik mijn dichtbundel Hold Your Own maakte. Daarin schreef ik over seksualiteit, gender, kindertijd … dingen waarover ik het nog nooit had gehad in mijn poëzie. Ik moest mezelf daarvoor oppeppen. De tekst van het nummer – die overigens niet in die bundel staat – was een motivatie, een verantwoording voor mezelf waarom ik het over die zaken wilde hebben. Ik heb ‘em bovengehaald toen we in Ricks Shangri-La studio zo verloren waren dat we om het even wat probeerden. Rick vond het meteen goed. En zo werd die tekst die nergens voor bedoeld was: een song.”

“We zijn die tekst aan het einde van onze Let Them Eat Chaos-set beginnen te brengen, als een manier om de mensen na de mokerslagen van die plaat toch met wat genezing naar huis te sturen. Ik had het gevoel dat wat licht daar toch welkom was. En het publiek was overweldigd elke keer dat ik hem bracht.”

Nu begint het pas

Tempest is met haar drieëndertig net jong genoeg om op YouTube een heel spoor aan pre-fame filmpjes te hebben achtergelaten. Wie een beetje rondsurft, ziet haar als het ware opgroeien, en haar stem vinden. Ook muzikaal volgt ze lang een ander spoor. Met een vorig bandje zie je haar bijvoorbeeld meer beat poet-achtig performen, over acid jazz. “Oh ja”, roept ze, “dat was met Sound Of Rum, that was fun! Dat groepje bestond letterlijk uit twee jongens uit mijn buurt. Het plan was om een grotere band te vormen, maar enkel wij drie daagden op bij de repetities. We hebben een paar jaar samen gespeeld, en echt geprobeerd om er iets van te maken. We reden het land af om zoveel mogelijk concerten te kunnen spelen, maar het kwam nooit van de grond. Het werkte ook nooit helemaal zoals ik wilde.”

“Toen ik Dan ontmoette, was er meteen een klik. Ik vond het bijna desoriënterend. Ik was bang van hem. Uiteindelijk belandde ik bij hem in de studio, ‘s avonds na zijn uren, en zo maakten we Everybody Down, telkens we wat tijd hadden. En dat veranderde alles.” (lacht) Nog zo’n mooi moment is hoe ze ergens op dat videokanaal haar eigen ‘13 Commandments’ brengt en je haar ogen ziet blinken van opwinding. Kan ze dat nog altijd voelen als ze optreedt?

‘Eigenlijk was al
dat gefrustreerd
zoeken naar wat
Rick Rubin goed
vond best
aangenaam’

KATE TEMPEST

“Vreugde in het performen?”, vraagt ze. “Ja hoor, al is het vanzelfsprekend anders geworden. Wat je daar zag was een jonkie dat heel hard nood had aan de structuur en de zingeving die het podium biedt. Ik had geen platenfirma, geen uitgever … dus dat was voor mij van levensbelang. Ik wilde wanhopig gehoord worden. Ik ging het podium op en raasde alles er uit.”

“Nu weet ik veel beter wat ik doe. Godzijdank ben ik ondertussen een veel betere performer. Ik hoef niet meer ergens te raken, nu moet ik vooral zorgen dat ik ergens bén. Als ik daar sta, moet ik aanwezig zijn, bij mezelf en bij het publiek, want dan pas kan ik ook mijn tekst voelen. En ik denk dat ik dat ondertussen wel geleerd heb. Ik heb het gevoel dat ik nu pas goed weet wat ik aan het doen ben, dat ik nu pas écht ben begonnen.”

The Book Of Traps And Lessons bracht Tempest afgelopen jaar op plekken waar ze voorheen nooit had gestaan. Een openluchtpodium op Glastonbury, bijvoorbeeld. Is het in zulke omstandigheden harder werken? “Het kan intimiderend zijn, maar eigenlijk ben ik toch vooral blij. Ik vind het vooral ongelofelijk dat ik daar mag staan. Maar het is zoeken naar het juiste evenwicht, in hoeverre je een publiek én jezelf kunt pushen met zoiets rijks en subtiel als poëzie. Op een festival draait het om het publiek en hun weekend, niet om jou en je set, dus je moet een manier vinden om daarin te passen. Zonder iets te verliezen aan integriteit in je performance, maar ook zonder te hard te pushen. De oplossing was om te beginnen met wat ouder materiaal dat nog goed voelt, en zo de aandacht te trekken van wie passeert. Dan pas sneden we The Book Of Traps And Lessons aan met die heel directe aanspreking ‘What is to be done?’ uit ‘All Humans Too Late’. Plots bleef enkel mijn stem over. Dat doet iets met je oren, en zo konden we de overgang maken naar de rustigere instrumentatie van het nieuwe werk. Als je daarmee zou beginnen, zou het publiek gewoon weglopen. ‘What the fuck is this?’” (lachje)

Op die manier blijft van de plaat wel enkel de tweede helft over in de set. Vindt ze dat gemakkelijker om te brengen dan het meer persoonlijke eerste deel, dat – alle fictionalisering in acht genomen – toch vooral over haar recente relatiebreuk vertelt? “Neen hoor, maar er is iets aan dat materiaal dat het publiek harder raakt. Het laat hen binnen. Er zijn bijvoorbeeld wat herkenbare beats in ‘Firesmoke’ en vooral ‘Holy Elixir’. Het was dus eerder iets praktisch. Ik heb het geprobeerd, om ‘Three Sided coin’, ‘Brown Eyed Man’ of ‘I Trap You’ op concerten te brengen, en je voelde dat mensen er geen grip op kregen. En inhoudelijk overlappen oude songs als ‘Ketamine For Breakfast’ en ‘Europe Is Lost’ ook met The Book Of Traps, dus dat terrein had ik afgedekt. De verhaallijn van de plaat blijft ook op het podium dezelfde.”

Zoeken naar antwoorden

Huilende mensen, dat zag je dit jaar wel vaker, telkens als Kate Tempest in deze concertzaal of op dat festival aan haar slotnummer toe was. Na een lange afdaling in haar eigen sores en een grimmige stand van zaken over de wereld, laat ze tenslotte toch wat licht toe in de duisternis. ‘I love people’s faces’, zegt ze, en ze vertelt hoe ze in de stad of op het perron troost kan vinden in anderen. Je hoort puur mededogen, wanneer ze zo begripvol stelt: ‘It’s so hard / We got our heads down and our hackles up / Our backs against the wall’.

Ik vraag of ze zich bewust is van de impact wanneer ze het nummer brengt. Hoe mensen opkijken naar haar als een soort Nieuwe Wijze Vrouw. Ze lacht. “The thing is …” begint ze. Want dat zegt ze graag, wanneer ze een nuance wil aanbrengen. Kate Tempest wil dat we haar goed begrijpen, dat we haar niet groter maken dan ze is. Ze wil geen alwetende geest zijn die over alles Het Juiste Inzicht heeft. “Wat je heel goed moet weten is dat ik vooral mijzelf raad geef in mijn teksten. Daarom ben ik ook beginnen te schrijven, om voor mezelf dingen op een rijtje te krijgen, te zoeken naar antwoorden. Dat lukt niet altijd, maar àls het gebeurt dan heb ik geen idee waar het vandaan komt. Zo is het altijd al gegaan. Toen ik als kind begon te schrijven, was er soms die stem uit een hogere creatieve sfeer die me hulp kwam geven. Dat heeft me in mijn jeugd vaak uit de nesten geholpen, uit netelige situaties die ik zelf had opgezocht. Dus neen, zie het alsjeblief niet als advies dat ik geef. Ik sta niet boven de miserie, ik sta er zelf in tot aan mijn oksels.”

‘Ik heb het
gevoel dat ik
nu pas goed weet
wat ik aan het
doen ben, dat ik
nu pas écht ben
begonnen’

KATE TEMPEST

“Ook The Book Of Traps And Lessons gaat over mijzelf opnieuw opbouwen, over leren om meer liefdevol en teder te zijn. Dat is volgens mij wat mensen zo raakt aan een nummer als ‘People’s Faces’: dat het hen dwingt om ook naar hun eigen sterktes en zwaktes te kijken. Ik zie het gebeuren als ik dat nummer breng. Ik heb niet eens een gitaar, ik praat maar wat, maar toch zie ik dat het heel hard binnenkomt. Ofwel dàt, ofwel wordt het te veel. Dat gebeurt ook, dat ik mensen zie weggaan omdat het té heftig is en ze daar niet voor open staan.”

Het lijkt alsof mensen zaten te wachten op iemand die de dingen zegt die zij zegt, merk ik op. Ze grinnikt. “Geen idee. Er zijn vandaag genoeg mensen die dingen zeggen, als je daar nood aan hebt. Dus ik weet niet of het dat is. Echt niet.”

Bij het creatieproces van The Book Of Traps And Lessons schreef ze overigens nog veel meer dan ze nu al zegt, stukken tekst om de overgangen tussen de songs te doen werken, enkel om ze nadien weer te schrappen. “Maar ik denk niet dat ik daar nog iets mee zal doen”, klinkt het nu. “Ik schrijf altijd heel veel in functie van een project, maar eenmaal de boel klaar is, heeft het zijn nut gehad. Ik wil mezelf niet hechten aan onnodige dingen. Dat zou me het gevoel geven dat ik niet langer in staat ben iets nieuws te creëren. Ergens in mijn onderbewustzijn wil ik blijven geloven dat ik meer kan creëren, dat ik niet op mijn stappen moet terugkeren.”

En dus? Is de weg die Rubin haar heeft getoond het pad dat ze in de toekomst zal blijven bewandelen? Ze glimlacht een laatste keer. “Geen idee. Ik mis het rappen wel een beetje, maar de volgende plaat zal in elk geval op dit punt beginnen. Er is echter geen plan waar het vervolgens naartoe zal gaan.”