Eén grote Brusselse familie

STIKSTOF is terug, drie jaar nadat de crew met OVERLAST definitief de Brusselse hiphopscene oversteeg. Nu is er intentieverklaring en vierde plaat FAMILIE BOVEN ALLES. In de tussentijd is er veel gebeurd: uitverkochte zalen, het solosucces van Zwangere Guy, de bandwagen die het begaf. Maar veel is ook hetzelfde gebleven. Naar analogie met “Wie is Guy?”: wie is STIKSTOF?

Tekst: Hanne Konings en Maarten Langhendries

Beeld: Yaquine Hamzaoui

“14 april 2010 was een andere nacht”, rapt Gorik ‘Omar-G’ van Oudheusden op het nummer “2010” over het prille begin van de crew. Van Oudheusden verbroederde met Jasper ‘Jazz’ De Ridder op 54 (cinq’ quat’), de roepnaam van het Sint-Katelijneplein in centrum Brussel. Het is de broedplaats van feest- en jongereninitiatieven als 54Kolaktiv, een stamcafé waar jongeren uit alle uithoeken van de stad samenkomen om elkaar te ontmoeten. Het bier uit de nachtwinkel was er goedkoop. “Daar werd gebeatboxt, daar werd gerapt, daar werd gedanst, daar werden plannen bekokstoofd”, haalt van Oudheusden herinneringen op.

Later introduceert van Oudheusden Jazz bij Paulo Rietjens, een jonge beatmaker die ook rapt. Hij experimenteert met samples van vinyls uit de tweedehandswinkel, die hij aanvult met eigen muzikale toevoegingen via Fruity Loops. De kelder van zijn ouderlijk huis heeft hij omgebouwd tot een clubhuis annex studio. Al snel ontspruit een netwerk van jonge rappers die het plan beramen om al het nieuwe Brussels talent te bundelen op één vinyl. Vijftien mensen beloven aan het plan mee te werken, maar uiteindelijk is het altijd dezelfde crew die present tekent: drie rappers – Paulo ‘Astro’ Rietjens, Maxim ‘Rosko’ Lammens, Gorik ‘Omar-G’ van Oudheusden. Zij worden live begeleid door Joris ‘DJ Vega’ Ghysens. STIKSTOF – met de atomen rond het vijfhoekig element ‘N’ – is geboren. 

Heilige vrijdag

Het vijftal roept de ‘heilige vrijdag’ in als repetitiemoment en duikt wekelijks met bierblikjes en rookwaar de studio in. De crew rapt in het Nederlands, want “als je rapt, heb je alle grammatica en alle vocabulaire nodig om jezelf uit te drukken”, verklaart Jazz. Toch wil STIKSTOF zich niet het hokje ‘Nederlandstalige hiphop’ laten duwen. Wél identificeren ze zich manifest als ‘Brussels’. In 2014 verschijnt een eerste, titelloze lp in eigen beheer (oplage: 300 stuks), met een zelf georganiseerde releaseshow op het skatepark van Toestand – nog een initiatief met wortels op 54 – op de Allee Du Kaaisite. Door de verschillende achtergronden en vriendengroepen krijgt het vijftal al snel de Brusselse jeugdhuizen en zaaltjes gevuld. FRONTAL – tegelijk hun label, studio, radioprogramma op Bruzz en all-round tegenbeweging – krijgt vorm. Het collectief begint aan een opvolger. 02 is voorzien van grimmige, donkere beats met invloeden uit kraut en avant-garde. Teksten worden meer poëzie. Niks moet én alles mag: nummers hoeven geen intro, midden of einde te hebben. De plaat wordt enkele weken na de aanslagen van 22 maart 2016 losgelaten op de buitenwereld.

2016 tot 2018 worden zo de grote doorbraakjaren voor de nieuwe lichting Brusselse hiphop, als een tegengif voor de negatieve sfeer die er na de aanslagen over de hoofdstad hangt. Stromae had enkele jaren eerder al laten zien dat het kon: binnen- en buitenland veroveren zonder aan integriteit te verliezen. Damso pochte dat hij zijn urine op de Champs-Elysées mikte, Romeo Elvis liet half schertsend weten dat Brussel eraan kwam. STIKSTOF wordt ‘artist in residence’ in de AB en jaagt ondertussen iedereen angst aan met het beenharde “Dobberman”. Daarop rapt ook Romeo Elvis wat verzen mee. In die periode breekt Niveau 4 – waarop Nederlandstalige en Franstalige crews en artiesten als STIKSTOF, Le 77 en Blu Samu, het podium delen – Cactus Festival en de planken van de AB af.

Inclusieve mengelmoes

Volgens Lefto, die van Oudheusden leerde kennen toen die laatste nog in de AB werkte, is die inclusieve mengelmoes ook een van de sterktes van de Brusselse scene en STIKSTOF: “Een track waarop zowel in het Frans als in het Nederlands gerapt wordt, dat kom je nergens anders tegen.” In die periode maakt de dj voor Canvas een aflevering van documentairereeks In Transit over Brussel, waarin hij met Romeo Elvis, van Oudheusden en Le Motel rondwandelt, en praat over de stad en haar hiphopscene. Naar eigen zeggen voelde hij toen al aan dat de scène zou ontploffen: “Je zag het gewoon aan hoe de mensen toen los gingen tijdens die optredens.” Tegelijkertijd neemt de groep na een tweede album ook afscheid van stichtend lid Rosko. Al blijft het contact bestaan, zowel met hem als met andere artiesten en crews die vanuit zalen als de VK en de AB hun vleugels hebben uitgeslagen, in verschillende richtingen en stijlen. “Maar zet ze hier allemaal aan de kiosk in het park en het is weer lol tot middernacht,” bezweert de kenner. 

“Als je rapt, heb je alle grammatica en alle vocabulaire nodig om jezelf uit te drukken, dus dan doe je dat in het Nederlands”

Jazz – rapper

Een combinatie van Rosko’s vertrek, ouder worden en de schandalen rond Brussels burgemeester Yvan Mayeur maken dat doorbraakplaat OVERLAST uit 2018 een pak minder frivool wordt. Teksten behandelen de privatisering van de openbare ruimte, politiegeweld en de politieke betonrot. “OVERLAST was naar ons gevoel het meest volwassen album dat we tot dan toe hadden gemaakt”, meent van Oudheusden. Hij strooit met lof naar de raps van Jazz op single “Gele Blokken”. “Een van de beste Nederlandstalige rapnummers in België ooit, een wandeling door Brussel met de ogen toe, een rit op een toeristenbus, maar dan in het midden van de nacht, donker en alleen.” Dat de plaat tot stand komt in een ijskoude kamer zonder verwarming en onder de tijdsdruk van een uitverkochte AB, is er niet aan te horen. Volgens de groep zorgt dat er juist voor dat er een versnelling hoger wordt geschakeld – niet alleen om de langspeler af te krijgen, maar ook in de ambities van de groep. Dat optreden, in maart 2018, is een overwinning, een thuiskomst, “een zotte ervaring” (Jazz) voor de vier rappers op het podium én voor het uitzinnige publiek. De hele hiphopboom in Brussel zet de Belgische hoofdstad ook eindelijk terug positief op de kaart, als een springlevende stad waar chaos ook creativiteit betekent. En waar er bovendien stevig kan worden gefeest.

Niet “de crew van”

Eind 2018 brengt van Oudheusden als Zwangere Guy “Gorik Pt. 1” uit en kent plots heel Vlaanderen en uw grootmoeder de Brusselse hiphop. AB, Werchter, Melkweg en hiphopshow 101 Barz worden ingepakt. Na jarenlang alles in eigen beheer te hebben gedaan, tekent Van Oudheusden bij het toonaangevende hiphoplabel Top Notch voor de Zwangere Guy-platen Wie is Guy? en opvolger Brutaal. Hij voelt meteen de ondersteunende machine die zo’n major kan zijn: “Ik zag een affiche van mijn album in de metro en ik ben gewoon gaan zitten en heb er een kwartier naar zitten kijken.”

Ook FAMILIE BOVEN ALLES komt nu op het label uit, maar de crew verzekert dat ze nog steeds hun vrijheid opeisen en die ook krijgen. Hoe ze dat doen? Naar eigen zeggen door vier eigen karakters te zijn, met stevige meningen, en zo een win-winsituatie te creëren en bij iets uit te komen waarbij iedereen (label en groep) zich comfortabel voelt. En de schaduw van het succes van Zwangere Guy dan, vragen we aan Lefto? “De fans weten dat STIKSTOF niet gewoon de groep van Gorik is, maar een geheel van vier heel eigen persoonlijkheden.” Hij kaatst de bal terug: “Het is ook aan de media om STIKSTOF niet gewoon als ‘de crew  van Zwangere Guy’ af te schilderen.” Het staat genoteerd.

In een vorig interview met RifRaf (zie nummer 1) liet van Oudheusden al weten dat er plannen waren om de kapotte Skoda – de oude wagen van DJ Vega waar naar eigen zeggen “veel goeie muziek is gepompt op weg naar optredens om daar het varken uit te hangen” – een waardig afscheid te geven. Voor de clip van eerste single “Ambras” staken ze hem in brand. Want net als op zijn voorgangers is STIKSTOF ook op zijn vierde worp opnieuw observator van de grootstad. “Wij zitten niet in een Audi drugs naar Amsterdam te vervoeren, maar dat zeggen we ook niet. Je kijkt rond je en vertelt wat je ziet vanuit verschillende standpunten, niet enkel dat van jezelf,” legt Jazz uit. Daarnaast zijn er ook intiemere momenten, zoals het nummer “Zij”, waarin de leden van STIKSTOF de vrouwen in hun leven op een sokkel plaatsen. Van Oudheusden: “We zijn een familie boven alles en op het album hoor je dat. Er wordt geschreven en gerapt alsof we elkaar voor altijd dicht bij elkaar willen houden. En verder proberen we ons zo vrij mogelijk te voelen in een stad als Brussel.”

https://www.facebook.com/people/STIKSTOF

https://www.instagram.com/stikstofbrussel/