DE POPSTER DIE ER GEEN IS

Ze is zeventien, heeft meer dan een miljard streams op haar naam staan, 25 miljoen volgers op Instagram, brak alle records met haar debuutalbum When We All Fall Asleep, Where Do We Go? en was een van de grote namen op Pukkelpop. Alles aan Billie Eilish schreeuwt ‘popster’ en toch is dat net alles wat ze niet is.

BEELD DEBORA LAUWERS

Een megahit was er niet, een immense marketingcampagne evenmin. Het album kwam er pas drie jaar na het platencontract en bestaat volledig uit nummers die ze samen met haar oudere broer Finneas O’Connell, zelf slechts 22 jaar oud, schreef in haar ouderlijk huis. Ze kleedt zich baggy, lacht amper en heeft nu eens blauw, dan weer paarsgekleurd haar. Nee, Billie Eilish is geen popster zoals we ze de afgelopen dertig jaar door onze strot kregen geramd. Ze doet wat ze wil en iedereen volgt haar, inclusief platenlabel en haar hele entourage. Billie Eilish is een frisse, oncontro – leerbare wind in een cash cow-verhaal dat door marketeers werd geperfectioneerd en telkens gedupliceerd. Hoe bereikt iemand als Eilish die status dan? Hoe dringt een outsider binnen in de o zo gecureerde popwereld. Dave Grohl, wiens dochters rabia – te fans van de demonische zangeres zijn, sloeg de nagel op de kop toen hij haar op een muziekconferentie aanhaalde als “een goed voorbeeld van waarom rock-’n-roll absoluut nog niet dood is”. Hij slaagde er niet in haar muziek onder te brengen in een categorie en kreeg een overdonderend gevoel toen hij haar muziek voor het eerst hoorde, een gevoel dat hij herkende uit 1991, toen Nirvana doorbrak. Eilish verlaat de platgetreden paden en spreekt een groep jonge mensen aan die zich niet kunnen vinden in klassieke popartiesten als Taylor Swift of Selena Gomez. Die groep bleek hongerig en groot genoeg te zijn om een volledig nieuwe popstroming op gang te brengen.

Wat je zelf doet, doe je beter

Toch zat het er wel al even aan te komen. Met Lana Del Rey hadden de muziekbonzen op zeer artificiële wijze geprobeerd om pop meer naar de indiewereld te brengen; de Nieuw-Zeelandse wereldster Lorde wist met haar eerlijke, persoonlijke teksten mensen van ver buiten het popspectrum te verleiden tot lichte hysterie; en rapcollectieven als Odd Future – van Eilish’ grote held Tyler, The Creator – en Brockhampton gedragen zich als ware boybands met een hoek af. Vooral bij die laatste twee vinden we de twee grote factoren terug die Eilish ook zo groot maken: autonomie, maar vooral authenticiteit. Het is moeilijk om Eilish als fake af te doen, en die authenticiteit hangt grotendeels samen met haar drang naar autonomie. Ze heeft geen team van songwriters dat haar hapklare beats en woorden aanlevert. Zij en haar broer zijn de enige twee personen achter alle nummers. Daarnaast weigert ze zich te conformeren aan een stijl. Ze combineert lustig alle genres die ze zelf graag hoort – SoundCloud-rap, diepe bassen, hevige drops en oprechte slaapkamerpop – tot een gedurfde nieuwe fusion die klinkt als pop, maar wordt geconsumeerd als hiphop. Die ene megahit heeft ze niet nodig, haar records brekende streamingcijfers haalt ze uit het gecumuleerd succes van álle nummers op haar album. De thema’s die ze aanhaalt zijn dan weer herkenbare onzekerheden van tieners, maar op een veel rauwere manier dan andere sterren met een forum als het hare. Ze heeft het over zelfhaat, depressie en dominantie in liefdesrelaties. Tegelijk speelt ze ook met fictieve verhalen over seriemoordenaars en zombie apocalypses, een esthetische lijn die ze doortrekt in haar persona met – uiteraard zelf geproducete – videoclips die meer aan American Horror Story dan Disney doen denken. Ze is een tiener die tieners de stem geeft die ze verdienen, een eerlijke weergave van de wereld zoals zij die soms ervaren. Billie Eilish is het meisje achteraan in de klas dat voor een keer niet de stille, gepeste klasgenoot is. Ze is haar eigen creative, artistic en brandmanager en laat in elk van die drie rollen vele ervaren rotten moeiteloos achter haar.

Family matters

Niet enkel haar broer, ook haar ouders spelen daar een belangrijke rol in. Eilish werd in een buitenwijk van Los Angeles geboren als dochter van het bescheiden acteurskoppel Maggie Baird en Patrick O’Connell. Haar ouders kozen ervoor hun kinderen thuisonderwijs te geven en hen zo de vrijheid te bieden om hun creatieve kanten te ontwikkelen. Van vader kregen ze mixtapes waarop zowel The Beatles als Linkin Park een plaats hadden, hun moeder, een hobbymuzikante, leerde hen de technische kant. Eilish wou het eerst maken als danseres, maar een aanslepende blessure stak daar een stokje voor. Toch hangt haar succes samen met haar dans, want het nummer waarmee ze ‘doorbrak’, ‘Ocean Eyes’, schreef ze in opdracht van haar dansschool. Toen ze dat online zette zodat haar leerkracht het kon downloaden, werd het opeens opgepikt door een blog en ging de bal aan het rollen. Eilish was toen vijftien en tekende niet veel later een contract bij Darkroom, een aftakking van het grotere Interscope van Kendrick Lamar, Lana Del Rey en Tame Impala. De handtekening van moederlief werd echter maar op één voorwaarde gezet: er mocht geen druk worden uitgeoefend op haar kinderen. Die druk kwam er niet en Darkroom gaf Eilish alle ruimte om een jaar lang losse nummers los te laten op de wereld, die dan als ep uit te brengen en organisch te laten groeien. Sociale media hebben daar natuurlijk veel toe bijgedragen, want Eilish zwoer – en zweert, maar is realistisch – die volledig zelf te onderhouden en op die manier erg dicht bij haar groeiende fanbase te staan. Het resultaat was navenant. Bij haar eerste bezoek aan Europa bleek elke zaal te klein en werd elk woord meegeschreeuwd door een publiek dat haar nog nooit eerder had gezien. Ook La Madeleine in Brussel, waar ze in februari optrad, bleek met een capaciteit van 1.500 toeschouwers hopeloos te klein. Op de wachtlijst stonden genoeg namen om de zaal nog drie keer te vullen.

En de toekomst?

Bij haar passage op Pukkelpop was er dus geen plaats te veel, en hoewel ze bij de aankondiging nog de status van subheadliner kreeg, was Billie Eilish een van de absolute headliners van het festival en bij uitbreiding van de hele wereld. Haar ouders en platenlabel hopen dat ze de rijzende ster kunnen weghouden van de valkuilen waarin andere, meer ‘gecreëerde’ popsterren maar al te vaak terecht komen door Eilish autonoom haar authenticiteit te laten behouden en vooral niet te veel druk op haar schouders te leggen. Het is een mooi ideaalbeeld van een nieuw soort popster. Er is jammer genoeg een factor die je minder in de hand hebt en dat is hoe fans en bij uitbreiding het grote publiek zullen omgaan met deze nieuwe ster. Ook van hen uit kan er druk komen. Is Billie Eilish sterk genoeg om ook daarin een mentaliteitswijziging teweeg te brengen? Of zal ook zij ten prooi vallen aan het harde bestaan in de spotlights?